خلاصه ای از زندگینامه آیت الله سبحانی – مدظله-
خلاصه ای از زندگینامه آیت الله سبحانی – مدظله-
کتاب پر برگ تاریخ، در صفحات زرّین خویش، مردان بزرگى را به ما مى نمایاند که زندگى خویش را وقف هدایت بشر نموده و راه نجات انسانها از گرداب فساد و گمراهى از هیچ کوششى فروگذار نکرده اند. مردانى که زندگى خویش را وقف هدایت بشریت نمودند. پیامبران الهى و اوصیاى آنها قافله سالار این گروهند که پیشاپیش عالمان وحکیمان متأله گام بر مى دارند.
پیامبران در تاریخ انسانیت مشعلدار آگاهى بوده و در طریق رشد و تعالى روح و روان انسانها و بهسازى اجتماع بشرى، عقلها را و مردم را از تاریکْناى جهل و غفلت به روشناى تفکر و ایمان فرا خواندند و سر خویش را بر این هدف نهادند. عالمان دین نیز ادامه دهندگان همین راهند و مانند پیامبران خدا، مصمم و قاطع ، گام به عرصه نبرد با جهل و نادانى و فساد و بیدینى مى نهند و مشعل فروزان هدایت را به دست گرفته و راه پیج و خم تاریخ را در برابر ره گمکردگان روشن مى سازند. به راستى آنان مصداق بارز “العلماء ورثه الأنبیاء” و “الفقهاء أُمناء الرسل” و “المؤمنون الفقهاء حصون الإسلام” بوده و در راه رساندن پیام رسولان خدا و گسترش آیین خاتم پیامبران، تمام توان خویش را به کار مى گیرند و از رنج و بلا نمى هراسند و در راه انجام وظیفه خطیر “بیان احکام حلال وحرام”، فقر و غربت و بیمارى و تبعید و اسارت و شهادت، آنان را از هدف والاى خود باز نمى دارد.
یکى از فقیهانى که سالیان دراز به تدریس و تربیت شاگردان، تبلیغ معارف دینى، وتحقیق و تألیف و ترجمه کتابهاى ارزنده علمى و خدمات جاودانه اشتغال داشته و دارد، متفکر بزرگ اسلامى و اندیشمند سترگ معاصر، فقیه اصولى، مفسر رجالى، متکلّم ادیب، و فیلسوف مورخ، حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ جعفر سبحانى دام ظلّه العالى است ، که در این مجال کوتاه به گوشه اى از زندگى پربار ایشان اشاره مى کنیم
ولادت
استاد معظم حضرت آیت اللّه سبحانى در ۲۸ شوال المکرم۱۳۴۷ق(۲۰ فروردین ۱۳۰۸ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود.
تحصیلات
آیت اللّه حاج شیخ جعفر سبحانى، پس از فراغت از تحصیلات ابتدایى، در مکتبخانه مرحوم میرزا محمود فاضل (۴) (فرزند فاضل مراغى از شاگردان شیخ اعظم انصارى) به فراگیرى متون ادب پارسى پرداخت و کتابهایى مانند: گلستان، بوستان، تاریخ معجم، نصاب الصبیان، ابواب الجنان و غیره را فراگرفت .سپس در ۱۴ سالگى (۱۳۶۱ق) رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید و به آموختن مقدمات علوم و سطوح پرداخت. علوم ادبى را نزد مرحومان: حاج شیخ حسن نحوى و شیخ على اکبر نحوى، و بخشى از مطول، منطق منظومه و شرح لمعه را در محضر علاّمه بزرگوار میرزا محمد على مدرس خیابانى صاحب ریحانه الأدب (م۱۳۷۳ق) (۵) بیاموخت و این همه پنج سال (تا ۱۳۶۵ق) به طول انجامید.
مهاجرت به حوزه علمیه قم
دگرگونى در آذربایجان و ظهور فرقه دمکرات به رهبرى پیشه ور و غلام یحیى(در شهریور ۱۳۲۵ش) و تشکیل حکومت وابسته به شوروى، عرصه را براى تحصیل تنگ کرد و به همین جهت، استاد لازم دید محیط تحصیل را عوض کرده و رهسپار حوزه علمیه قم گردد. لذا در مهرماه ۱۳۲۵ شمسى وارد قم شد و به تکمیل سطوح، همت گماشت. باقیمانده فرائد الاُصول (۷) را نزد مرحوم آیت اللّه حاج میرزا محمد مجاهدى تبریزى (۱۳۲۷ـ ۱۳۷۹ق) و آیت اللّه حاج میرزا احمد کافى (۱۳۱۸ـ۱۴۱۲ق) آموخت و کفایه الاُصول را هم نزد مرحوم آیت اللّه العظمى گلپایگانى (م۱۴۱۴ق) بیاموخت.
اساتید
آیت اللّه سبحانى پس از تکمیل سطوح عالیه در ۱۳۶۹ق، به درس هاى خارج فقه و اصول راه یافت و به خوشه چینى از محضر بزرگان زیر پرداخت:
- مرحوم آیت اللّه العظمى بروجردى(۱۲۹۲ـ۱۳۸۰ق) که در آن روزها مبحث وقت از کتاب صلاه را تدریس مى فرمود.
۲٫مرحوم آیت اللّه حاج سید محمد حجت کوهکمرى (۱۳۰۱ـ۱۳۷۲ق) که در آن زمان تدریس خارج بیع را آغاز کرده بود.
۳٫مرحوم آیت اللّه العظمى امام خمینى (۱۳۲۰ـ۱۴۰۹ق) که در آن زمان بحث استصحاب را مطرح مى فرمود.(۸) معظم له تا پایان دوره اوّل درس اصول حضرت امام، به درس ایشان حاضر گشت آنگاه بر آن شد تا مجموع درسهاى ایشان را به دقت ضبط کند و تحریر نماید،ه این کار در ضمن ۷ سال (۱۳۳۰ـ ۱۳۳۷ش) انجام گرفت و در همان زمان به چاپ رسید. امام راحل قدس سرَّه در آغاز کتاب مزبور ـ در تقریظى ـ چنیین نگاشته اند:
تدریس
استاد معظم، حضرت آیت اللّه سبحانى، از زمان تحصیل (۱۳۶۱ق/۱۳۲۱ش) به تدریس مقدمات مى پرداخت و پس از آنکه به حوزه علمیه قم آمد (۱۸سالگى) کار تدریس را ادامه داد و پس از زمانى چند نیز به تدریس سطوح پرداخت. ایشان نزدیک به ۷ سال مطول، چند دوره معالم و لمعتین، ۷ دوره فرائد شیخ انصارى (در ۲۱ سال)، چند دوره مکاسب و کفایه، و پنج مرتبه شرح منظومه (در ۱۰ سال) را تدریس نمود. در سال ۱۳۹۴ق(۱۳۵۴ش) نیز بر اثر اصرار فضلا و طلاب علاقمند حوزه، درس خارج فقه و اصول را تشکیل داد که تاکنون بحمد اللّه ادامه دارد. درس خارج اصول ایشان یکى از شاخصترین حلقه هاى درسى حوزه به شمار مى رود و از مزایاى آن این است که هر روز درس معظم له زیر نظر ایشان به چاپ رسیده و بیش از ۶۰۰ نفر در آن شرکت مى نمایند.
استاد معظم تا کنون پنج دوره کامل اصول و هر دوره در ۶ سال، تدریس نموده و هم اکنون ششمین دوره آن را پشت سر مى نهد. تقریرات این درسها بسیار است و یک دوره کامل آن در ۴ جلد به نام المحصول فی علم الأُصول به قلم آقای جلالی مازندرانی، و ارشاد العقول الی علم الاصول به قلم آقای محمد حسین الحاج العاملی به چاپ رسیده است . نیز جناب ایشان در طول بیش از ۲۰ سال تدریس منظم خارج فقه، تاکنون مباحث مختلفى را بحث نموده است که عبارتند از: کتب زکات، حدود، دیات، قضاء، مضاربه (دو بار)، مکاسب محرمه، خیارات، ارث، طلاق، نکاح، خمس و بسیارى از فضلاى حوزه به ضبط افادات استاد پرداخته اند، که برخى از آنها نیز به چاپ رسیده است. همچنین استاد سالیان درازى کتاب عمیق اسفار را براى گروه بسیارى تدریس نموده است که پاره اى از آنان اکنون خود از اساتید فلسفه به شمار مى روند. ایشان به غیر از تدریس منظم فقه، اصول و فلسفه در حوزه علمیه، سالیان دراز به آموزش عقاید، رجال، درایه، تاریخ اسلام و تشیّع، ملل و نحل، تفسیر و ادبیات پرداخته و در هریک از آنها آثار مفید و متعددى را به جامعه اسلامى تقدیم نموده است.
شرکت در تأسیس مجله مکتب اسلام
شرکت در تدوین قانون اساسی
پاسخ به پرسشهای دینی
دگرگونی در برنامه درسی حوزه
تأسیس مؤسسه تعلیماتی تحقیقاتی امام صادق (علیه السلام)
احیاى آثار پیشینیان، تصحیح و تحقیق کتب خطى قبل از قرن هفتم
ایجاد رشته تحصیلی کلام اسلامی
دفاع از کیان شیعه
استاد معظم حضرت آیت اللّه سبحانى از دیرزمان به دفاع از باورهاى عقیدتى شیعه پرداخته و در این راستا کتابهاى فراوانى را به نگارش درآورده است. وى اوّلین گام را با نگاشتن کتاب “تفسیر صحیح آیات مشکله قرآن” در نقد کتاب “تفسیر آیات مشکله قرآن” برداشت و پس از آن با احساس ضرورت، به نقد کتاب محرَّف و مشوَّه “۲۳ سال” پرداخت . در سالهاى بعد براى روشن ساخن عقاید شیعه براى غیر شیعیان و تفهیم علمى آن براى دیگران به نوشتن کتابهایى پیرامون مسئله امامت، خلافت پیامبر، بداء، توسل، شفاعت، رجعت، امامان دوازده گانه، مجموعه اعتقادات شیعه، شخصیتهاى شیعى و نقش فرهنگ شیعى در پیشبرد تمدن اسلامى و تاریخ تشیع پرداخت و الحق در این راستا به خوبى از عهده برآمده است.جزاه اللّه عن الإسلام و أهله خیر الجزاء.
شرکت در مجامع فرهنگی
استاد آیت اللّه سبحانى به عنوان یکى از چهره هاى شاخص اندیشمند حوزه علمیه قم در قسمتى از کنگره هاى علمى داخلى و بیشتر مجامع علمى خارجى شرکت جسته و در تمام آنها به ایراد سخنرانى و ارائه مقاله پرداخته است. ایشان به عنوان رئیس کنفرانس علوم و مفاهیم قرآن برگزیده شده و در کنگره هایى مانند: کنگره جهانى امام رضا علیه السَّلام (۴بار)، کنفرانس وحدت اسلامى(۷بار)، کنفرانس تقریب مذاهب، کنگره جهانى شیخ مفید، کنگره نهج البلاغه، کنگره جهانى شیخ انصارى، سمینار بزرگداشت علاّمه طباطبایى (در تبریز و کازرون) ، سمینار نماز و کنفرانس اسلام و مسائل پزشکى وغیره در ایران شرکت فعّال داشته است.
تألیفات
استاد معظم حضرت آیت الله سبحانی در طول سالیان دراز تدریس، تربیت شاگردان بسیار، بزرگداشت شعایر دینی، سخنرانی در مجامع فرهنگی، نگارش مقالات متعدد در مجلات معتبر علمی، مصاحبه های فراوان، تبلیغ ارزشهای مذهبی، بنیاد مؤسسات تحقیقاتی و تأسیس مجلات علمی، به تألیفات بسیار در زمینه های مختلف دینی همچون: تفسیر، حدیث، فقه، اصول، کلام، تاریخ، | فلسفه، ملل و نحل، رجال، درایه، علوم ادبی، دفاع از ساحت تشعی، نقد وهابیت و موضوعات دیگر نگاشته است، که ما مهمترین آنها را به ترتیب موضوعی فهرست می کنیم
الف: تفسیر قرآن الف/۱ ( تفسیر ترتیبی): ۱. تفسیر سوره رعد به نام قرآن و اسرار آفرینش.
۲. تفسیر سوره فرقان به نام سیمای انسان کامل در قرآن.
٣. تفسیر سوره توبه به نام در سرزمین تبو ک.
۴. تفسیر سوره منافقون به نام دوست نماها.
۵. تفسیر سوره حدید به نام قرآن و معارف عقلی
۶. تفسیر سوره حجرات به نام سیستم اخلاقی اسلام.
۷. تفسیر سوره لقمان به نام مربی نمونه. الف /۲ (تفسیر موضوعی): ۱. منشور جاویدان قرآن (۱۴ جلد):
ج ۱: شامل موضوعات: یکتا پرستی، نیکی به والدین، احترام جان انسان، فرزند کشی، مبارزه با فساد جنسی، حمایت از یتیم، عدالت در گفتار، ابعاد قسط و عدل، بعد جهانی جامعه، شکر و سپاس، اسراف و تبذیر، تعصب زبان در قرآن، قلب و فؤاد، قانونمندی جامعه و تاریخ، سنت های تغییر ناپذیر.
ج ۲: مبانی توحید از دیدگاه قرآن
ج ۳: جهاد، هجرت، حق و باطل، اخلاص، نور و ظلمت، عوامل گمراهی، نعمت های جاویدان، وجدان، امید و ترس، روح، تأویل، عمل صالح، نسل صالح، خدا فراموشی، وسوسه های شیطان در تدبیر پیامبران، محکم و متشابه، راسخان در علم، تأویل در مقابل تنزیل، قرآن و یاران پیامبر .
ج ۴: نفاق و سرگذشت منافقان، شناخت انسان.
ج ۵: دلایل عصمت پیامبر اسلام، مقامات پیامبران و ولایت تکوینی آنان، امام در قرآن و عصمت ایشان.
ج ۶: زندگانی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در قرآن (از ولادت تا بنیان مسجد قبا و تغییر قبله).
ج ۷: زندگانی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در قرآن (از هجرت تا وفات).
ج ۸: شفاعت، توبه، احباط و تکفیر، آگاهی سوم.
ج ۹ : جهان برزخ، تجسم اعمال، معاد جسمانی و روحانی، کیفرها و پاداشها.
ج.۱۰ پیامبران در قرآن
ج ۱۱و ۱۲: داستان پیامبران.
ج ۱۳ و ۱۴: تحلیل زندگانی پیامبران در قرآن.
۲. مفاهیم القرآن (۷ جلد):
ج ۱: معالم التوحید فی القرآن الکریم (مسائل مربوط به شرک و توحید).
ج ۲: حکومت اسلامی، برنامه ها و ویژگیها (نگارش: استاد جعفر الهادی). این کتاب تحت عنوان مبانی حکومت اسلامی توسط آقای داود الهامی به فارسی ترجمه شده است.
ج ۳: رسالت جهانی، امی بودن، خاتمیت و زندگی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در قرآن
ج ۴: اجر رسالت، معجزات و کرامات و شفاعت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در قرآن
ج ۵: عصمت پیامبران و امامان، عدالت صحابه و اطاعت سلطان جائر در قرآن
ج ۶ : اسماء و صفات الهی
ج ۷: شخصیت و زندگی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم
٣. اصالت روح از نظر قرآن
۴. التوحید و الشرک فی القرآن الکریم.
۵. شورا در قرآن و نهج البلاغه
۶. احمد موعود انجیل
- مکتب وحی (مفهوم امی بودن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم).
۸ . خاتمیت از نظر قرآن و حدیث و عقل. ترجمه: رضا استادی.
ب: علوم قرآنی ۱. مرزهای اعجاز: ترجمه بخشی از تفسیر البیان مرحوم آیت الله العظمی خوئی.
۲. برهان رسالت (پیرامون قرآن و وجه اعجاز آن).
ج: کلام ۱. شناخت صفات خدا.
۲. آشنایی با اصول اسلام
٣. جهان بینی اسلامی (دیدگاه اسلام درباره هستی، دنیا، انسان در جهان).
۴. الهیات و معارف اسلامی: ۱۰ خدا و نظام آفرینش، ۲۰ خدا و صفات جمال و جلال، ۳۰ خدا و پیامبران، ۴۰ خدا و پیامبر اسلام، .۵ خدا و امامت، ۶۰ خدا و معاد. نگارش و تنظیم: دانشمند معظم آقای استادی.
- نیروی معنوی پیامبران
۶. رسالت جهانی پیامبران (نبوت عامه).
۷. فی ظل اصول الإسلام (شامل بحثهای: توحید، شرک، بدعت، شفاعت، توسل، زیارت، حب اهل بیت، زندگی انبیاء پس از مرگ و امکان اتصال با آنان نگارش به قلم: استاد جعفر الهادی، الالهیات على هدی الکتاب و السنه و العقل (۴ جلد)، نگارش به قلم: حسن مکی عاملی)…
۸. معاد انسان و جهاد.
- راه خداشناسی.
۱۰. مصدر الوجود.
۱۱. جبر و اختیا(نگارش: استاد علی ربانی گلپایگانی).
۱۲. حسن و قبح عقلی (نگارش: همو). |
۱۳. توسل (به عربی ترجمه شده است).
۱۴. البداء فی الکتاب و السنه .
۱۵. آگاهی سوم ( پیرامون علم غیب ائمه اطهار علیهم السلام).
۱۶. رهبری است.
۱۷. پیشوایی از نظر اسلام (اامت و خلافت).
۱۸. سرنوشت از دیدگاه قرآن و حدیث و عقل.
۱۹. شفاعت از دیدگاه قرآن و حدیث و عقل.
۲۰. کاوشهایی پیرامون ولایت.
۲۱. مفهوم العباده فی الکتاب و السنه.
۲۲. رؤیه الله.
۲۳. الزیاره
د: فلسفه ۱، اصول الفلسفه (ترجمه جلد اول درسهای استاد علامه طباطبایی).
۲. فلسفه اسلامی و اصول دیالکتیک.
٣. نظریه المعرفه. نگارش: حسن مکی عاملی.
۴. سرنوشت از دیدگاه علم و فلسفه
۵. شناخت در فلسفه اسلامی
۶. هستی شناسی در مکتب صدر المتألهین
۷. تحلیلی از فلسفه مارکس
۸. نیروی محرک تاریخ.
ه: فقه، ۱، المواهب فی أحکام المکاسب. نگارش. آقای سیف الله یعقوبی.
٢. المختار فی أحکام الخیار.
- نظام الارث فی الشریعه الإسلامیه الغراء. نگارش آقای سید محمد رضا پیغمبر پور.
۴. نظام الطلاق فی الشریعه الإسلامیه الغراء. نگارش: آقای سیف الله یعقوبی
۵. نظام المضاربه فی الشریعه الغراء.
۶. کتاب الخمس.
۷. قاعدتان فقهینان: لا ضرر و رضا. نگارش: حسن ملکی عاملی
- الاعتصام بالکتاب و السنه ( پیرامون: مسح پاها در وضو، سجده بر زمین، خمس در کتاب و سنت، ازدواج موقت، گذاشتن دستها | بر روی هم در نماز، سه طلاق در یک مجلس، سوگند طلاق، طلاق در حیض و نفاس، عول و تعصیب، تقیه، ارث مسلمان از کافر، وصیت کمتر از ثلث، مصادر قانونگذاری نزد شیعه امامیه).
- نظام النکاح فی الشریعه الإسلامیه الغراء.
۱۰. سبع مسائل پیرامون ۷ مسئله فقهی اختلافی میان شیعه و سنی).
و: اصول ۱٫ تهذیب الاصول (۳ جلد)۔ تقریرات درس اصول حضرت امام خمینی قدس سره.
٢. المحصول فی علم الأصول (۴ جلد)۔ تقریرات درس اصول استاد سبحانی. نگارش: سید محمود جلالی مازندرانی
٣. الرسائل الأربع. ملازمه حکم عقل و حکم شرع. نگارش به قلم: استاد.
التسامح فی أدله السنن. نگارش به قلم: آقای علی اکبر کلانتری
الاجتهاد فی أدله السنن. نگارش به قلم: آقای علی اکبر کلانتری
قاعده لا ضرر. نگارش به قلم: شیخ علی حیدری.
ز: تاریخ ۱. فروغ ابدیت (۲ جلد): تجزیه و تحلیل کاملی از زندگانی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم این کتاب به عربی، اردو، انگلیسی، ترکی و اسپانیولی ترجمه شده و در سراسر جهان منتشر گردیده است.
۲. فروغ ولایت: تجزیه و تحلیل زندگی امیر المؤمنین علی علیه السلام.
٣. زندگانی امامان به زبان ساده (به عربی ترجمه شده است).
۴. الائمه الاثنی عشر.
۵. تاریخ اسلام
ج: رجال ۱. کلیات فی علم الرجال.
ط: درایه ۱. اصول الحدیث و أحکامه
ی: عقاید ۱. بحوث فی الملل و النحل (۷ جلد)
ج ۱: تاریخ عقاید اهل الحدیث، حنابله و سلفیه.
ج ۲: تاریخ امام اشعری، شخیصتها و عقاید ایشان.
ج ۳: ما تریدیه، مرجثه، جهمیه، کرامیه، ظاهریه و معتزله.
ج ۴: زندگی ابن تیمیه و محمد بن عبد الوهاب و عقاید وهابیها.
ج ۵: تاریخ خوارج، عقاید و مذاهب آنها.
ج۶ : تاریخ تشیع، عقاید و مذاهب آن.
ج۷ : تاریخ زیدیه، عقاید و شخصیتهای آن.
۲. فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی (۴ جلد).
٣. مع الشیعه الإمامیه فی عقائدهم.
۴. الشیعه فی موکب التاریخ. ..
- الشیعه و علم الکلام عبر القرون الأربعه.
۶. آئین وهابیت (به اردو ترجمه شده است).
- الوهابیه فی المیزان.
ک: متفرقات ۱. بازگشت به عصر ایمان
۲. رمز پیروزی مردان بزرگ.
۳. پرسشها و پاسخها.
ل: تراجم ۱٫ شخصیتهای اسلامی شیعه (۲ جلد). نگارش آقای مهدی پیشوایی. این کتاب به عربی ترجمه شده است. ۲. زندگی بزرگان شیعه (در شماره های مختلف مجله مکتب اسلام).